Wrecsam Ifanc

Pêl-droed

• Pêl–droed yw'r gêm fwyaf poblogaidd ym Mhrydain Fawr a gweddill y byd hefyd
• Dau dîm sy’n chwarae’r gêm gyda phêl ar faes chwarae gwair siâp petryal (cae pêl–droed) gyda physt gôl ar y naill ochr a’r llall
• Ceir 11 o chwaraewyr mewn tîm ar lefel hŷn a saith o chwaraewyr ar lefel iau (mae’r niferoedd yn newid ar lefel dan 11 oed)
• Rhaid i’r tîm weithio gyda’i gilydd i sgorio goliau yn erbyn eu gwrthwynebwyr trwy basio’r bêl rhwng y chwaraewyr
• Y blwch cosbi yw’r tir o amgylch y pyst gôl
• Heblaw’r gôl–geidwaid, ni all y chwaraewyr ddefnyddio eu dwylo na’u breichiau i arwain y bêl yn ystod y chwaraeon cyffredinol. Dim ond yn y blwch cosbi all y gôl–geidwaid gafael yn y bêl
• Mewn tîm pêl–droed ceir cefnwyr, canolwyr a saethwyr. Nod y cefnwyr yw ceisio atal y gwrthwynebwyr rhag sgorio goliau. Mae’r canolwyr yn datblygu ymosodiad y tîm trwy basio i’r saethwyr, ac maen nhw hefyd yn helpu’r cefnwyr trwy rwystro’r gwrthwynebwyr cyn iddynt fynd yn agos at y gôl. Prif nod y saethwyr yw sgorio goliau
• Gall unrhyw un ar dîm pêl–droed sgorio, gan gynnwys y gôl–geidwad
• Hyd gêm pêl–droed broffesiynol yw 90 munud gyda hanner amser ar ôl 45 munud
• Y tîm sy’n ennill yw’r un â’r nifer fwyaf o goliau ar ddiwedd y gêm
• Os bydd chwaraewr yn ffowlio yn y blwch cosbi, mae’r gwrthwynebwyr yn ennill cic gosb – yna mae’r rheolwr neu’r capten yn dewis chwaraewr a fydd yn cymryd y gig gosb
• O fewn pêl–droed proffesiynol, mae rheolwr y tîm yn debygol o eilyddio chwaraewyr trwy gydol gêm. Golyga hyn y bydd e/hi yn tynnu chwaraewyr allan o’r gêm ac yn rhoi eilyddion, sy’n eistedd ar fainc yr eilyddion, yn eu lle
• Gall chwaraewyr sy’n torri’r rheolau neu’n droseddi yn ystod gêm dderbyn cerdyn melyn neu goch gan y dyfarnwr. Mae cerdyn melyn yn rhybudd ac mae cerdyn coch yn golygu bod y chwaraewyr yn cael ei ’ anfon o’r cae’ – ni allant chwarae yn y gêm ragor. Nid oes hawl gan reolwyr eilyddio chwaraewyr sydd wedi’u hanfon oddi ar y cae
• Mae’n bosib chwarae pêl–droed unrhyw le lle mae ardal agored, fel mewn gardd neu mewn parc
• Mae tîm pêl–droed gan y rhan fwyaf o ysgolion y gallet ti chwarae ynddynt. Mae clybiau pêl–droed ar gyfer pob grŵp oedran o tua saith oed ymlaen gan drefi, pentrefi a dinasoedd
• Mae ysgolion yn cystadlu yn erbyn ei gilydd mewn gemau cyfeillgar a hefyd mewn twrnameintiau ysgol
• Mae cynghreiriau pêl–droed ar wahân ar gyfer timau trefi a thimau dinasoedd
• Mae pêl–droed menywod yn fwyfwy poblogaidd a chyffredin
• Hyd at 11 oed, gall merched a bechgyn chwarae ar yr un tîm pêl–droed
• Mae pêl–droedwyr 11 oed neu’n hŷn yn chwarae mewn timau un–rhyw
• Mae pêl–droedwyr proffesiynol yn chwarae dros glwb pêl–droed dinas ac, os ydynt yn ddigon da, dros dîm pêl–droed cenedlaethol eu gwlad

Pêl–droed Prydain

• Enw cynghrair pêl–droed Prydain yw’r Premiership – dyma gynghrair mwyaf cyfoethog y byd. Fe’i helwir yn Premier League hefyd
• Mae sawl chwaraewr o Gymru yn chwarae yn y cynghrair hwn
• Mae 20 o dimau yn y Premiership
• Mae’r 20 tîm yn chwarae yn erbyn pob tîm arall ddwywaith yn ystod y tymor, yn ennill 3 phwynt am ennill, 1 pwynt am gêm gyfartal a dim pwynt am golli. Os yw nifer y pwyntiau’n gyfartal ar ddiwedd y tymor, mae’r cynghrair yn cael ei drefnu yn ôl y gwahaniaeth rhwng niferoedd y goliau – sef niferoedd y goliau mae’r timau wedi sgorio, minws y goliau yn eu herbyn
• Ar ddiwedd y tymor, mae pedwar tîm gorau’r Premiership yn mynd i’r ’Champions League’ – prif gystadleuaeth pêl–droed Ewrop – er mwyn cystadlu am y ’Champions Cup’
• O dan y Premiership ceir cynghreiriau eraill, sydd â 24 tîm yr un:–
  • Pencampwriaeth y Gynghrair Pêl-droed
  • Cynghrair 1
  • Cynghrair 2
  • Cynghrair 3
• Ar ddiwedd y tymor, mae tri thîm gorau Pencampwriaeth y Gynghrair Pêl-droed yn symud i fyny i’r Premiership, ac mae’r tri thîm ar waelod y Premiership yn symud i lawr
• Y digwyddiad mwyaf ym myd pêl–droed, a’r digwyddiadau mwyaf ym myd chwaraeon yw Cwpan Byd FIFA

Pêl–droed Cymru

• Mae tîm pêl–droed Cymru’n chwarae eu gemau cartref yn Stadiwm y Mileniwm yng Nghaerdydd
• Enw cynghrair cenedlaethol Cymru yw Uwch Gynghrair Cymru
• Mae timau De Cymru yng Nghynghrair Pêl–droed Cymru, tra bo timau Gogledd a Chanolbarth Cymru yng Nghynghrair Cymru (Cymru Alliance) . Mae cael dyrchafiad i Uwch Gynghrair Cymru yn dibynnu ar leoliad y tîm
• Gall pencampwyr y cynghreiriau hyn gael eu dyrchafu i Gynghrair Cymru (League of Wales)
• Mae yna gystadleuaeth Cwpan Cymru ble bydd pob tîm yn Uwch Gynghrair Cymru yn cystadlu
• Gall chwaraewyr o Gymru chwarae yng nghynghrair pêl–droed Lloegr
• Mae Uwch Gynghrair Cymru yn dioddef gan fod chwech o glybiau mwyaf Cymru yn chwarae yn system cynghrair Lloegr – Tîm Pêl–droed Dinas Caerdydd, Tîm Pêl–droed Dinas Abertawe, Tîm Pêl–droed Wrecsam, Tîm Pêl–droed Sir Casnewydd, Tîm Pêl–droed Merthyr Tudful a Thîm Pêl–droed Bae Colwyn
• Mae hefyd tîm pêl–droed merched cenedlaethol Cymru, Wales Women, yn ogystal â Chwpan Cymru a Chynghrair Cymru ar gyfer timoedd menywod

Chwaraewyr o Gymru

• Ganed seren pêl–droed Cymru Ryan Giggs yng Nghaerdydd ac mae wedi chwarae i dîm pêl–droed cenedlaethol Cymru a chlwb Manchester United yn Lloegr
• Ers 1993, mae Ryan Giggs wedi chwarae yn Uwch Gynghrair Lloegr, Cwpan yr FA, Cwpan y Cynghrair, Cynghrair Pencampwyr UEFA, Cwpan Cyd–Gyfandirol a Chwpan Enillwyr Cwpan Ewropeaidd. Fe oedd Chwaraewr Ifanc y Flwyddyn (PFA) yn 1992 a 1993
• Dros yr hanner canrif ddiwethaf, y chwaraewyr enwocaf o Gymru yw Ian Rush, Ryan Giggs a John Charles
• Drwy gydol ei yrfa, chwaraeodd Ian Rush dros Gaer, Lerpwl, Juventus, Leeds, Newcastle a thîm pêl–droed cenedlaethol Cymru. Mae wedi dal y record sgoriwr goliau mwyaf mewn tymor a’r sgoriwr mwyaf dros Gymru
• Chwaraeodd y diweddar John Charles dros Abertawe, Leeds a Juventus. Ei lysenw oedd y ’Gentle Giant’, ac ni chafodd yr un cerdyn melyn neu goch ar hyd ei yrfa

A wyddost di…?

• Yn ystod twrnamaint cymhwyso Euro 2004, Cymru oedd y tîm cenedlaethol gyda'r gefnogaeth fwyaf yn Ewrop, gyda mwy na 70,000 yn dod i’r gemau ar gyfartaledd
• Chwaraeodd Tîm Pêl–droed Cenedlaethol Cymru yng Nghwpan y Byd yn 1958, gan gyrraedd y rowndiau gogynderfynol lle collon nhw i Frasil 1–0
• Mae mwy na 240 miliwn o bobl dros y byd i gyd yn chwarae pêl–droed yn rheolaidd mewn mwy na 200 o wledydd
• Mae pêl–droed yn gamp sy’n fwy na phêl–fas, pêl–fasged a phêl–droed Americanaidd gyda'i gilydd
• Mae pêl–droed yn cael ei chwarae ar bob cyfandir yn y byd
• Y cymdeithasau pêl–droed hynaf yw
  • Cymru – sefydlwyd yn 1875
  • Lloegr – sefydlwyd yn 1863
  • Yr Alban – sefydlwyd yn 1873
  • Iwerddon – sefydlwyd yn 1880