Wrecsam Ifanc

Gwleidyddiaeth Cymru

Mae Llywodraeth Cymru wedi'i datganoli, sy'n golygu bod pwerau penodol wedi cael ei drosglwyddo o lywodraeth ganolog y DU yn San Steffan i lywodraeth ranbarthol yng Nghymru.

• Ffurfiwyd y Cynulliad dan Ddeddf Llywodraeth Cymru 1998 gan y llywodraeth Lafur, ar ôl refferendwm ym 1997 lle cafodd pobl Cymru gyfle i bleidleisio
• Mae gan Lywodraeth Cymru'r grym i greu deddfwriaeth ddomestig yng Nghymru, fel cyfreithiau sy’n ymwneud ag iechyd, addysg, amaethyddiaeth, trafnidiaeth a llywodraeth leol
• Mae Llywodraeth y DU yn edrych ar ôl ardaloedd eraill fel amddiffyniad, trethu, pensiynau a budd-daliadau. Gweler yr adran ar Wleidyddiaeth y DU [link to 3i4 UK Politics in Welsh] am wybodaeth bellach
• Agorwyd adeilad Llywodraeth Cymru, sef Y Senedd, fis Mawrth 2006
• Llywodraeth Cymru (LlC) yw prif gorff y Cynulliad Cenedlaethol, yn debyg i gabinet llywodraeth Prydain. Mae'r Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn cael ei ethol mewn modd democrataidd ac yn gwneud Llywodraeth Cymru yn atebol
• Mae LlC yn cynnwys Prif Weinidog Cymru, ac un gweinidog ar gyfer pob maes, fel Gweinidog dros Addysg a Sgiliau, Gweinidog dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, Gweinidog Cymunedau a Threchu Tlodi

Etholiadau Llywodraeth Cymru

Yng Nghymru, yn ogystal â phleidleisio dros Aelod Seneddol (AS), mae yna etholiad ar wahân lle mae pobl yn pleidleisio dros Aelod Cynulliad (AC).

Mae gan bob papur pleidleisio ddwy bleidlais:

1. Mae un i bleidleisio dros AC i gynrychioli dy etholaeth, sef yr ardal wleidyddol sydd hefyd yn cael ei chynrychioli gan dy AS, er enghraifft Sir Drefaldwyn, neu Flaenau Gwent
2. Mae’r bleidlais arall er mwyn penderfynu ar gynrychiolydd rhanbarthol. Mae Cymru wedi’i rhannu’n bum ardal yn seiliedig ar ardaloedd yr Undeb Ewropeaidd, ac mae gan bob ardal bedwar AC

Gwleidyddiaeth Cymru Leol

• Mae gan bob sir a dinas yng Nghymru gyngor lleol. Mae gan Gymru 22 o awdurdodau unedol
• Yn yr un modd ag y ceir etholiad i benderfynu pwy fydd yn AS neu’n AC, mae etholiadau lleol yn penderfynu pwy fydd yn gynghorwyr
• Mae cynghorau lleol yn penderfynu ar bethau fel addysg leol, casglu sbwriel, rhai gwasanaethau cymdeithasol, trafnidiaeth leol, peth gwariant ar addysg a gwasanaethau pobl ifanc