Wythnos Atal Cancr Ceg y Groth
Wythnos Atal Cancr Ceg y Groth
� 21ain - 27ain Ionawr 2012
Beth yw Wythnos Atal Cancr Ceg y Groth?
� Amcan yr wythnos yw helpu codi ymwybyddiaeth o gancr y groch a sut y gellir ei atal dryw amrywiaeth o ddigwyddiadau a mentrau codi ymwybyddiaeth ledled y DU.
� Bob blwyddyn yn y DU bydd dros 2,800 o ferched yn cael diagnosis o gancr y groth a bydd bron i 1,000 o ferched yn marw o’r clefyd. Ar �l cancr y fron, cancr y groch yw’r cancr ail fwyaf cyffredin mewn merched sy’n 35 ac iau.
� Ni ystyrir fod cancr y groth yn etifeddol.
� Cancr y groth, mewn 99.7% o’r achosion, mae wedi ei achosi gan haint parhaus o firws o’r enw papilomafirws dynol (HPV). Mae HPV yn firws cyffredin iawn sy’n cael ei drosglwyddo drwy gyswllt croen wrth groen yn y rhan cenhedlol o’r corff. Bydd hyd at 80% o bobl o oed cenhedlu wedi cael eu heintio � HPV rhyw bryd yn eu bywydau. Fodd bynnag, i’r mwyafrif o ferched ni fydd hyn yn arwain at gancr y groth. Mae cancr y groth yn brin ond mae’r haint HPV yn gyffredin.
� Mae cancr y groth yn ffurfio ym meinwe ceg y groth (yr organ sy’n cysylltu’r groth �’r wain). Fel rheol mae’n gancr sy’n datblygu’n araf iawn, ac efallai na fydd symptomau ond gellir ei rwystro drwy sgrinio rheolaidd (dull sy’n cymryd celloedd o geg y groth i’w harchwilio dan ficrosgop).
Beth yw cancr?
� Nid un afiechyd yw cancr. Mae dros 200 math o gancr a gall ddigwydd yn unrhyw ran o’r corff.
� Mae ein cyrff yn cynnwys miliynau o gelloedd bach ac i’n cyrff dyfu a gweithio fel arfer, rhaid newid hen gelloedd gan rai newydd. Fel rheol, bydd y broses hon o newid celloedd yn digwydd mewn ffordd a reolir, ond weithiau mae’n mynd allan o reolaeth a bydd celloedd cancr drwg yn cael eu datblygu sy’n mygu celloedd iach a gallant ledaenu i rannau eraill o’r corff.
� Y ddau brif fath o gancr yw’r cancr caled, lle bydd y celloedd drwg yn ffurfio lwmp neu diwmor a lewcemia a lymffoma pan na fydd tiwmor yn ffurfio.
Beth sy’n achosi cancr?
� Nid wyddom sut mae pob math o gancr yn cael ei achosi, ond mae’r ffactorau mwyaf cyffredin yn cynnwys ysmygu, niwed yr haul, diet neu firws.
� Yn llai cyffredin, gallwn hefyd gael diffygion genetig sy’n cael eu hetifeddu gan ein perthnasau.
Sut mae trin cancr?
� Mae ambell diwmor yn ddiniwed ac yn aml ni fydd angen triniaeth.
� Mae’r mathau cyffredin o driniaeth yn cynnwys cemotherapi (cyffuriau) radiotherapi (ymbelydredd), llawdriniaeth neu drawsblaniad megis trawsblaniad m�r esgyrn. Efallai y bydd claf yn cael un math o driniaeth neu gyfuniad o driniaethau.
� Yn aml bydd triniaethau cancr yn achosi sgil effeithiau annymunol megis teimlo’n s�l, neu flinder mawr, dolur rhydd neu golli gwallt. Mae hyn oherwydd y bydd y driniaeth yn lladd celloedd cancr hefyd yn niweidio celloedd iach. Yn aml daw’r sgil effeithiau hyn i ben neu byddant yn lleihau pan ddaw’r driniaeth i ben.
Sut allwn ni leihau’r perygl o gael cancr?
Bydd arferion ffordd o fyw da yn ifanc yn eich helpu i gadw’n iach a brwydro yn erbyn y clefyd felly:
� Rhowch y gorau i ysmygu
� Gwnewch ymarfer corff yn rheolaidd
� Bwyta ac yfed yn iach
� Bod yn ofalus yn yr haul
� Bod yn ymwybodol o’ch corff - adnabod eich corff a bod yn ymwybodol o unrhyw newid iddo mwyaf buan y canfyddir cancr, mwyaf buan y gellir ei drin ac mae gwell siawns o wella.
Cysylltiadau Defnyddiol
www.jostrust.org.uk 0808 802 8000
www.macmillan.org.uk 0808 808 2020 (9am-9pm Ll-G)
youthline@macmillan.org.uk 0800 808 0800 (9am-9pm Ll-G)
www.nhsdirect.nhs.uk 0845 46 47
www.samaritans.org.uk 08457 90 90 90
www.teencancer.org 0207 387 1000
Wythnos Atal Cancr Ceg y Groth
� 21ain - 27ain Ionawr 2012
Beth yw Wythnos Atal Cancr Ceg y Groth?
� Amcan yr wythnos yw helpu codi ymwybyddiaeth o gancr y groch a sut y gellir ei atal dryw amrywiaeth o ddigwyddiadau a mentrau codi ymwybyddiaeth ledled y DU.
� Bob blwyddyn yn y DU bydd dros 2,800 o ferched yn cael diagnosis o gancr y groth a bydd bron i 1,000 o ferched yn marw o’r clefyd. Ar �l cancr y fron, cancr y groch yw’r cancr ail fwyaf cyffredin mewn merched sy’n 35 ac iau.
� Ni ystyrir fod cancr y groth yn etifeddol.
� Cancr y groth, mewn 99.7% o’r achosion, mae wedi ei achosi gan haint parhaus o firws o’r enw papilomafirws dynol (HPV). Mae HPV yn firws cyffredin iawn sy’n cael ei drosglwyddo drwy gyswllt croen wrth groen yn y rhan cenhedlol o’r corff. Bydd hyd at 80% o bobl o oed cenhedlu wedi cael eu heintio � HPV rhyw bryd yn eu bywydau. Fodd bynnag, i’r mwyafrif o ferched ni fydd hyn yn arwain at gancr y groth. Mae cancr y groth yn brin ond mae’r haint HPV yn gyffredin.
� Mae cancr y groth yn ffurfio ym meinwe ceg y groth (yr organ sy’n cysylltu’r groth �’r wain). Fel rheol mae’n gancr sy’n datblygu’n araf iawn, ac efallai na fydd symptomau ond gellir ei rwystro drwy sgrinio rheolaidd (dull sy’n cymryd celloedd o geg y groth i’w harchwilio dan ficrosgop).
Beth yw cancr?
� Nid un afiechyd yw cancr. Mae dros 200 math o gancr a gall ddigwydd yn unrhyw ran o’r corff.
� Mae ein cyrff yn cynnwys miliynau o gelloedd bach ac i’n cyrff dyfu a gweithio fel arfer, rhaid newid hen gelloedd gan rai newydd. Fel rheol, bydd y broses hon o newid celloedd yn digwydd mewn ffordd a reolir, ond weithiau mae’n mynd allan o reolaeth a bydd celloedd cancr drwg yn cael eu datblygu sy’n mygu celloedd iach a gallant ledaenu i rannau eraill o’r corff.
� Y ddau brif fath o gancr yw’r cancr caled, lle bydd y celloedd drwg yn ffurfio lwmp neu diwmor a lewcemia a lymffoma pan na fydd tiwmor yn ffurfio.
Beth sy’n achosi cancr?
� Nid wyddom sut mae pob math o gancr yn cael ei achosi, ond mae’r ffactorau mwyaf cyffredin yn cynnwys ysmygu, niwed yr haul, diet neu firws.
� Yn llai cyffredin, gallwn hefyd gael diffygion genetig sy’n cael eu hetifeddu gan ein perthnasau.
Sut mae trin cancr?
� Mae ambell diwmor yn ddiniwed ac yn aml ni fydd angen triniaeth.
� Mae’r mathau cyffredin o driniaeth yn cynnwys cemotherapi (cyffuriau) radiotherapi (ymbelydredd), llawdriniaeth neu drawsblaniad megis trawsblaniad m�r esgyrn. Efallai y bydd claf yn cael un math o driniaeth neu gyfuniad o driniaethau.
� Yn aml bydd triniaethau cancr yn achosi sgil effeithiau annymunol megis teimlo’n s�l, neu flinder mawr, dolur rhydd neu golli gwallt. Mae hyn oherwydd y bydd y driniaeth yn lladd celloedd cancr hefyd yn niweidio celloedd iach. Yn aml daw’r sgil effeithiau hyn i ben neu byddant yn lleihau pan ddaw’r driniaeth i ben.
Sut allwn ni leihau’r perygl o gael cancr?
Bydd arferion ffordd o fyw da yn ifanc yn eich helpu i gadw’n iach a brwydro yn erbyn y clefyd felly:
� Rhowch y gorau i ysmygu
� Gwnewch ymarfer corff yn rheolaidd
� Bwyta ac yfed yn iach
� Bod yn ofalus yn yr haul
� Bod yn ymwybodol o’ch corff - adnabod eich corff a bod yn ymwybodol o unrhyw newid iddo mwyaf buan y canfyddir cancr, mwyaf buan y gellir ei drin ac mae gwell siawns o wella.
Cysylltiadau Defnyddiol
www.jostrust.org.uk 0808 802 8000
www.macmillan.org.uk 0808 808 2020 (9am-9pm Ll-G)
youthline@macmillan.org.uk 0800 808 0800 (9am-9pm Ll-G)
www.nhsdirect.nhs.uk 0845 46 47
www.samaritans.org.uk 08457 90 90 90
www.teencancer.org 0207 387 1000
www.mariecurie.org.uk 0800 716 146
www.childline.org.uk 0800 1111
www.crusebereavementcare.org.uk 0844 477 9400(llinell gymorth o ddydd i ddydd)
0808 808 1677(llinell gymorth i bobl ifan)
www.clicsargent.org.uk 0800 197 00689 (9am-5pm Ll-G)
www.click4tic.org.uk/Home TIC (Gwybodaeth am Gancr i unigolion yn eu harddegau)
01978 358900 (lleolir yn Info)
[2 Arced y Gogledd, Stryt Caer, Wrecsam] www.youngwrexham.co.uk
0808 800 1234 (9am-8pm Ll-G)
www.mariecurie.org.uk 0800 716 146
www.childline.org.uk 0800 1111
www.crusebereavementcare.org.uk 0844 477 9400(llinell gymorth o ddydd i ddydd)
0808 808 1677(llinell gymorth i bobl ifan)
www.clicsargent.org.uk 0800 197 00689 (9am-5pm Ll-G)
www.click4tic.org.uk/Home TIC (Gwybodaeth am Gancr i unigolion yn eu harddegau)
01978 358900 (lleolir yn Info)
[2 Arced y Gogledd, Stryt Caer, Wrecsam] www.youngwrexham.co.uk
